Auteur: Kees Kooman
HET BELAZEREN VAN
KLANTEN
De misleidende praktijken waar de
financiële industrie groot mee werd, lijken tot ontzetting van columnist Kees
Kooman, niet meer tot verontwaardiging te leiden
Het was Jan Driessen, de belangrijkste PR-officier
van verzekeringsconcern AEGON die een paar maanden geleden ertoe opriep om nu
‘eindelijk’ het woekerpolisdossier te sluiten. Ik weet niet of hij bij deze
gelegenheid ook weer wees op de ‘breed gedragen’ compensatieafspraken, waarvan
iedere Nederlander zou moeten weten dat het een fopspeen is. Of, zoals mijn opa
die banaangrote ‘Rentmeesters’ rookte, zou zeggen: een sigaar uit eigen
doos.
Hoe het ook zij, het verlangen naar een onbesmette herstart is groot
bij de verzekeringsmaatschappijen die door de aanhoudende kredietcrisis in grote
problemen verkeren. De AFM moedigde medio oktober consumenten aan om alsnog in
actie te komen tegen de leveranciers van woekerpolissen. Dat was een jaar of
tien te laat en de vraag is, of de waarschuwing ook maar enig effect zal hebben.
De knieval van de ‘autoriteit’ was in elk geval geen groot nieuws. Zoals ook
items door Radar en Kassa gewijd aan de ‘zeer creatieve’ boekhoudpraktijken van
de verzekeraars, buiten het aandachtsgebied bleven van de meeste
actualiteitenprogramma’s.
In een column in NRC Handelsblad (‘Het belazeren
van klanten’) vroeg Joris Luyendijk zich met lichte verbazing die langzaam
plaatsmaakte voor toenemende woede af, waarom een onthullend boek over
aanhoudende ‘boevenpraktijken’ in de bankensector onbesproken bleef. Dit was
toch onbegrijpelijk groot nieuws? Collega’s, gespecialiseerd in economie, lieten
weten dat wat in het nieuwe boek (van voormalig Goldman Sachs bankier Greg
Smith) werd onthuld, ‘al lang’ bekend was. Zoals je ook schijnt te kunnen wennen
aan een voortdurende staat van oorlog, of slapen in een stuk karton onder de
Berlagebrug, zo moet de consument dus gewend raken aan en weten van een
voortdurende staat van flessentrekkerij. Het hoort bij deze tijd. Niets nieuws
onder de zon.
Gefrustreerd?
Ik ben niet rijk
geworden van het schrijven van het boek ‘De woekerpolisaffaire’. Hetzelfde geldt
voor een vergelijkbaar boek, op de markt gebracht door de auteurs Eric Smit en
René Graafsma. In totaal zijn er ongeveer 13.000 exemplaren van verkocht. Tegen
het decor van de enorme bulk van ruim zeven miljoen min of meer waardeloze
beleggingsverzekeringen is het een schijntje. Het betekent dat ongeveer 99.8
procent van de trotse eigenaren in de veronderstelling verkeren dat het op een
dag wel goed zal komen met de polissen. Of misschien denken ze wel: na mij de
zondvloed. Of simpelweg hebben ze geen interesse in hun eigen
ellende.
U denkt misschien: die gozer is boos en
gefrustreerd. Hij heeft alleen maar opportunistische overwegingen voor dit
schrijven, het wrijven van zout in onze wonden. Wie weet, is dat zo. Maar ik kan
niet begrijpen dat bij alle ophef over het beperken van hypotheekrentaftrek, de
instortende huizenmarkt die andere valbijl buiten beschouwing blijft. Toen ik
mijn boek schreef, was de schatting dat tussen de een en anderhalf miljoen van
de vrijwel waardeloze beleggingspolissen bedoeld waren voor aflossing van de
schuld. Ik hoor het de ‘zeer hoge’ functionaris van het Ministerie van Financiën
die anoniem wilde blijven nog zeggen: de ramp is te overzien vanwege de enorme
overwaarde, te danken aan de vele jaren van voorspoed en geluk op de
huizenmarkt.
Het rampscenario dat volgde, kon deze autoriteit op
dat moment niet kennen. Ongeveer drie jaar verder is bijna een kwart van de
overwaarde verdampt dankzij de kredietcrisis, mede op gang gebracht door op
winstgroei beluste leveranciers van onbegrijpelijke financiële producten. En
niet te vergeten: onoplettende toezichthouders als de Nederlandse Bank, het
ministerie van Financiën, en ook wel de AFM. De huiseigenaar die denkt zijn
hypotheek te kunnen aflossen met een beleggingspolis staat dus dubbel ‘onder
water’. Een populaire uitdrukking om restschulden bij eventuele verkoop
kernachtig te benoemen.
Vet op de ribben
Hij moet gaan
aflossen (roept de voormalige minister van Financiën Gerrit Zalm vanuit zijn
ivoren toren bij ABN Amro), zijn belastingvoordeel wordt in kleine stapjes
teruggebracht, en de bofkont (niet zelden op de rand van zijn of haar pensioen)
wordt straks geconfronteerd met een onoverbrugbaar gat. Dankzij die prachtige
polis Flexibel Belegd Verzekeren.
Frans Weekers, staatssecretaris van
Financiën in Rutte I en II, wist wel wat er moest gebeuren, toen ik hem (als
Kamerlid) voor mijn boek vroeg zijn licht te laten schijnen op de verzekeraars.
‘Met hun belachelijke prognose bij het afsluiten van de meeste contracten kun je
spreken van misleiding. Die is bij de wet verboden. Van mij mogen ze hun klanten
pas in de toekomst schadeloos stellen, als ze weer wat meer vet op de ribben
hebben.’ Misschien een mooi voorstel om nog op de valreep op te nemen in het
nieuwe regeringsakkoord.
Het is waar: die pakweg 1.500.000 belazerde
Nederlanders zullen niet allemaal tegelijkertijd een plekje hoeven zoeken onder
een brug of tegelijkertijd moeten aankloppen bij het Leger des Heils. Zo groot
is de ramp nu ook weer niet. Maar het is toch moeilijk te bevatten dat het
onderwerp van zoveel persoonlijke drama’s in het verschiet beperkt blijft tot
items bij consumentenrubrieken. Tot venijnige vragen van Antoinette Hertsenberg,
het hoofd rood van verontwaardiging. De andere ‘luizen in de pels’ van
actualiteitenprogramma’s wisten het immers al lang. Er is niets nieuws onder de
zon die toch wel blijft op- en ondergaan.
Kees Kooman is journalist en schreef onder andere het boek De
woekerpolisaffaire