LANGVERWACHTE UITSPRAAK VAN DE HOGE RAAD VERDEELD
ONTVANGEN
Aandelenlease-affaire nog niet
voorbij
Ontevreden Dexia-klanten kunnen soms rekenen op een
hogere vergoeding. Maar ze moeten geduld hebben en bewijzen dat ze arm
zijn.
Door Frank van Alphen
De Hoge Raad heeft gesproken. Vier jaar na de
zogeheten Duisenberg-regeling zegt de hoogste rechtbank dat banken die
aandelenleaseproducten verkochten hun zorgplicht ernstig hebben verzaakt. En dat
ze een deel van de betaalde rente en aflossing moeten vergoeden als de klanten
die lasten niet kunnen dragen.
Voor mensen die hebben belegd met geleend geld en
flink het schip zijn ingegaan, is deze uitspraak gunstiger dan de
Duisenberg-regeling uit 2005. Deze regeling -genoemd naar wijlen de
oud-bank-president Wim Duisenberg-houdt in dat de bank tweederde van de
restschuld kwijtscheldt van de meeste leasebeleggers. Die schuld is ontstaan
doordat de aandelen die waren gekocht met geleend geld in het begin van deze
eeuw flink in waarde zijn gedaald.
Ondanks de relatief gunstige uitspraak voor
beleggers zijn hun advocaten en belangenbehartigers niet tevreden. 'De Hoge Raad
heeft geen knopen doorgehakt. Met deze uitspraak moet in elk individueel geval
worden gekeken of er recht is op een schadevergoeding. Daarbij is het de vraag
of de belegger het leaseplan wel kon betalen', zegt Elsbeth Roos, jurist bij
Lease-proces waarbij zo'n 18 duizend leasebeleggers zijn
ingeschreven.
Platform Aandelenlease (PAL), een verzameling
actiegroepen van leasebeleggers, is evenmin blij. PAL vindt het verband tussen
financiële draagkracht en een schadevergoeding nergens op slaan. 'Het is alsof
je wel mag inbreken bij rijke mensen, omdat die de schade wel kunnen dragen',
aldus PAL.
Dexia reageerde positief. De Belgische bank, die de leaseklanten
van Aegon had overgenomen, wil op basis van de uitspraak van de Hoge Raad om te
tafel gaan zitten met procederende klanten. Leaseproces noemt dit een donderslag
bij heldere hemel. 'Tot nu toe was Dexia alleen uit op het rekken van de zaak.
We wachten een uitnodiging af, zegt Roos.
De aandelenlease-affaire sleept zich voort sinds de
koersdalingen in 2001 en 2002 de verborgen gebreken van deze
'winstverdriedubbelaars' aan het licht bracht. In die zin vertoont deze zaak
gelijkenis met de verkoop van subprime-hypotheken aan arme huizenkopers in de
Verenigde Staten. Ook daar leidde de combinatie van adviseurs die uit waren op
provisie en onervaren beleggers/huizenkopers die droomden van rijkdom tot
ongelukken. In Nederland stortte dit kaartenhuis in toen de aandelenkoersen
kelderden; in de VS toen in 2007 de ongekende stijging van de huizenprijs
omsloeg in een daling.
Veel boze beleggers sloten zich aan bij de
Stichting Leaseverlies en begonnen honderden rechtszaken. Dexia, dat alleen in
Nederland nog bezig is met de afwikkeling van de lease-affaire, hield de boot af
en stuurde strenge brieven aan klanten die niet meer betaalden. Om rechtbanken
te ontlasten en een einde te maken aan de slepende zaak werd in 2005 de hulp van
Duisenberg ingeroepen. Hij kwam in april 2005 met een regeling op de
proppen.
De meerderheid van de 350 duizend gedupeerde
beleggers was het wachten en de onzekerheid zat
en accepteerde het
Duisenberg-aanbod dat later algemeen bindend werd verklaard. De Consumentenbond,
Vereniging van Effectenbezitters en de Stichting Leaseverlies zeiden dat dit
compromis voor de meeste beleggers aanvaardbaar was.
Enkele tienduizenden leaseklanten hapten niet toe.
Ze sloten zich aan bij gespecialiseerde advocatenkantoren zoals Leaseproces en
Dommerholt in Zwolle in de hoop op een hogere schadevergoeding,, Het Platform
Aandelenlease (PAL) bundelde alle clubjes van boze belleggers. Dit leidde tot
een stuwmeer van mogelijk duizenden rechtszaken.
De eerste uitspraken veroorzaakten veel verwarring.
Sommige rechters voelden mee met de gedupeerde beleggers en wezen een royale
schadevergoeding toe. Andere rechters legden juist de nadruk op de eigen
verantwoordelijkheid van de consument. Wie alleen maar oog had voor de
winstkansen en de kleine lettertjes niet las, moest niet zeuren.
Om een eind te maken aan deze situatie en om te
voorkomen dit rechtbanken zouden bezwijken onder een stortvloed aan leasezaken,
werd besloten de Hoge Raad zijn licht te laten schijnen over drie
voorbeeldzaken. Alle lopende rechtszaken werden bevroren.
Met de uitspraak van de Hoge Raad is een deur op
een kier gezet en is een aantal deuren dichtgegooid. De Hoge Raad vindt dat
beleggers bijvoorbeeld geen beroep kunnen doen op dwaling of misleidende
reclame. Een redelijk geïnformeerde, niet al te domme consument had moeten
begrijpen dit hij geld leende en een risico nam.
Blijft over de plicht van de bank zich te verdiepen
in de financiële positie van klanten die in een aandelenleaseproduct stapten.
Dit hebben aanbieders als LegioLease (voorloper van Dexia), Aegon en Levob
nagelaten. Als klanten de verplichtingen nauwelijks konden opbrengen, dan had de
bank hen moeten afraden mee te doen.
De Hoge Raad stelt dat een deelnemer die zijn
Sprintplan of Hefboomeffect eigenlijk niet kon opbrengen, 60 procent van de
schade (restschuld plus rente en aflossing) vergoed moet krijgen. De juristen
die de beleggers bijstaan, hebben er een megaklus bij. 'We zijn alle
belastinggegevens van onze cliënten aan het inventariseren. Die geven een goed
beeld van de inkomenspositie', aldus Roos van Leaseproces. Als de banken en
verzekeraars gaan uitbetalen, zal de kassa bij de advocatenkantoren ook
rinkelen. Veel kantoren werken op basis van no cure, no pay. Bij succes gaat
ongeveer eenvijfde van de schadevergoeding naar de juristen.