Einde
rechter-plaatsvervanger?
de Volkskrant, 11
juli 2005
Achtergrond
Van onze
verslaggever Marc van den Eerenbeemt
De rechter-plaatsvervanger moet verdwijnen. Dat
vinden drie Nederlanders die een klacht hebben ingediend bij het
mensenrechtencomité van de VN in Genève.
Verliezen de Nederlandse rechters hun
nevenfuncties, op gezag van de Verenigde
Naties? En
verdwijnt de Nederlandse rechter-plaatsvervanger?
Het mensenrechtencomité van de
VN in Genève behandelt deze maand een verzoek van drie Nederlanders die willen
dat het wordt verboden dat Nederlandse rechters hun baan combineren met een
andere functie. De klagers vinden dat de staat der Nederlanden niet voldoet aan
zijn verplichting de burger een eerlijk proces aan te bieden. Dubbelfuncties
verdragen zich volgens hen niet met onafhankelijke rechtspraak.
De drie klagers - Joop van den
Hemel, Frans Verlinden en John Sanders - voelen zich in hun rechtszaken
slachtoffer van belangenverstrengeling. De rechters, denken zij, hebben niet
objectief rechtgesproken. Ze zouden zich in hun oordeel hebben laten leiden door
de verkeerde belangen; een zakelijk belang uit een betaalde nevenfunctie of
loyaliteit aan collega-rechters met een nevenfunctie. In een verzekeringskwestie
had een aantal rechters bijbanen bij verzekeringsmaatschappijen, betoogt een van
de klagers.
Alledrie verloren hun zaak tot in hoogste
instantie. Belangenverstrengeling onder rechters werd niet bewezen geacht. Ook
een procedure bij het Europese
Hof over de
veronderstelde belangenverstrengeling bracht hen niet de uitspraak die ze
wilden. . Het mensenrechtencomité van de VN is nu hun laatste hoop.
De drie worden bijgestaan door
Paul Ruijs. Ruijs voert al jaren
strijd tegen wat hij noemt 'de structurele partijdigheid' van de rechterlijke
macht in Nederland. Hij is auteur van Wij zien u wel in de rechtszaal:
Klassejustitie in Nederland ?
Ruijs: 'In Nederland is het volop praktijk dat rechters
op grote schaal en zonder restrictie nevenfuncties bekleden bij de overheid en
in de private sector. Ook kent Nederland meer plaatsvervangend rechters (met
meestal een andere hoofdbaan, red.) dan voltijds rechters. Dit ondanks de
scheiding der machten. Ook functioneren op grote schaal advocaten van grote
firma's als rechter. In het buitenland zijn ze verbijsterd als ik dat vertel.
Maar in Nederland kan het gewoon.'
Hij zegt talrijke gevallen te
kennen waarin de scheiding der machten geweld wordt aangedaan. 'Hoge ambtenaren
zijn ook actief als rechter. Rechters hebben nevenfuncties bij
verzekeringsmaatschappijen, terwijl ze zelf uitspraken doen in zaken waarin
verzekeringsmaatschappijen worden aangeklaagd. Ik ken het voorbeeld van een
rechter bij wie in vijftig zaken de verzekeraar altijd aan het langste eind
trok. Als je die uitspraken wilt inzien, wordt dat geweigerd met een beroep op
de privacy. Het controleren van een rechter op belangenverstrengeling is dus
niet mogelijk. Terwijl een betrouwbare, controleerbare rechtspraak in het belang
is van iedereen.'
Het ministerie van Buitenlandse
Zaken heeft een
verweerschrift in voorbereiding, waarin wordt betoogd dat het
mensenrechtencomité van de Verenigde Naties moet weigeren de klacht in
behandeling te nemen. Een woordvoerder van het ministerie: 'Er is niet
aangetoond dat de klagers persoonlijk slachtoffer zijn geworden van schending
van een mensenrecht. Dat is een voorwaarde voor een procedure bij het VN-comité
voor burgerlijke en politieke rechten. De procedure is ook niet bedoeld voor een
klacht tegen een instituut, maar voor de behandeling van een individuele
klacht.'
Pas als de klacht zal worden
behandeld door de VN-commissie, zal het ministerie van Justitie een inhoudelijk
verweer opstellen.
Nederland telde eind 2003 816 honorair
rechter-plaatsvervangers, blijkt uit de meest recente cijfers van de Raad voor
de Rechtspraak. Van hen hadden er 288 hun hoofdfunctie in de advocatuur. De
andere rechter-plaatsvervangers waren afkomstig uit het openbaar bestuur, het
Openbaar
Ministerie en het
bedrijfsleven, of ze waren werkzaam bij universiteiten.
Ook is een aantal
gepensioneerde rechters en advocaten actief als rechter-plaatsvervanger De
rechter-plaatsvervangers ontvingen per zitting een vergoeding van 235 tot 405
euro.
Naar aanleiding van eerdere
klachten van Ruijs en enkele medestanders werden
rechters in 1997 verplicht hun nevenfuncties openbaar te maken.
Copyright: de
Volkskrant