Macht van de Dexia's moet getemd worden
Niet alleen gedupeerden staan buitenspel, ook rechtspraak is
geschaad door jarenlang rekken
Opinie 14 mei 2008
De 'Duisenbergnorm' inzake aandelenlease zaken wordt ook gehanteerd bij de
woekerpolis affaire. Dat schaadt het vertrouwen in de rechtspraak, meent Hans
Dommerholt.
De afgelopen jaren heeft ook in Nederland het verschijnsel van
massaclaims zijn intrede gedaan. Met name gedupeerden van financiële producten
zoals aandelenlease, hypotheken en koopsompolissen stellen banken en
verzekeraars aansprakelijk.
Vrijwel al dit soort zaken belanden bij de
rechter. Maar zowel de rechtspraak als de advocatuur in Nederland (en andere
landen) blijkt hierop niet goed berekend.
Er is de mogelijkheid van
collectieve actie. Deze heeft echter niet het gewenste effect, doordat het vele
jaren duurt voordat er een einduitspraak in hoogste instantie is.
Daarnaast
kan een schadevergoedingsregeling op verzoek van de belanghebbenden algemeen
verbindend v/orden verklaard. Door het gerechtshof te Amsterdam is begin 2007
terzake de aandelenlease zaken van Dexia de zogeheten Duisenberg regeling
algemeen verbindend verklaard.
Massazaken moeten veel eerder bij de Hoge Raad komen
Maar met die regeling is de aandelenlease affaire niet geëindigd, omdat
vele duizenden gedupeerden gebruik hebben gemaakt van de mogelijkheid om uit de
Duisenberg regeling te stappen en hun zaak separaat aan de gewone rechter voor
te leggen. Het is nu wachten op het eindoordeel van de Hoge Raad. Daarnaast zijn
er nog duizenden lopende zaken tegen onder meer Aegon, Fortis en Levob waarvoor
de Duisenberg regeling niet geldt.
Het jarenlang niet geregeld zijn van de
aandelenlease affaire kent enkele winnaars en vele verliezers. De winnaars zijn
de banken en verzekeraars, die over onbeperkte middelen beschikken om jarenlang
te procederen. Zij peinzen er niet over om gedupeerden schadeloos te stellen.
Zolang de 'shareholders-value' en de daarmee verbonden riante optiepakketten van
bestuurders vooropstaan, zal het niet anders worden. Alles wordt uit de kast
gehaald om procedures zo lang mogelijk te rekken.
Het jarenlang wachten op een eindoordeel van de Hoge Raad bood Dexia de
mogelijkheid om -nadat zij voorstellen van andere bemiddelaars had afgewezen-
met een eigen variant te komen. Daarbij is een uitgebreide lobby opgezet. De
gedupeerde belegger wordt neergezet als een hebberige spijtoptant die niet moet
zeuren. terwijl (bijvoorbeeld) een drietal aangezochte Nijmeegse hoogleraren een
advies inzake het juridische aspect van huurkoop bij aandelenlease op schrift
hebben gezet waarvoor hun studenten waarschijnlijk een onvoldoende zouden hebben
gekregen.
Het neergezette beeld heeft gewerkt: ingevolge de Duisenberg
regeling krijgt men niets terug en wordt alleen de schuld voor een deel
kwijtgescholden met percentages (variërend van slechts 10 procent oplopend tot
2/3 deel). Met dank aan, de Consumentenbond en de VEB.
In de woekerpolis
affaire heeft de - door verzekeraars betaalde -ombudsman een voorstel gedaan
waarbij verzekeraars het grootste deel van door bedrog en misleiding verkregen
gelden mogen behouden onder het mom dat gedupeerden beter hadden moeten
opletten.
Door alle aandacht voor de Duisenberg regeling is voor de meesten
buiten beeld geraakt dat de klachtencommissie van de effectenbeurs (de DSI) en
de Commissie van Beroep van DSI - een qua samenstelling en deskundigheid
gezaghebbender college dan het Gerechtshof te Amsterdam - al uitspraken hadden
gedaan en nog doen waarbij gedupeerden wel hun geld geheel of gedeeltelijk
terugkrijgen.
De verliezers van het jarenlange juridische vacuüm zijn de vele
tienduizenden gedupeerden met veelal lagere en middeninkomens. Zij kunnen niet
voortdurend in onzekerheid leven en hebben ook niet de middelen om te
procederen. Ondertussen blijft Dexia deze mensen onder druk zetten met incasso
maatregelen.
De meesten leggen dan ook noodgedwongen het bijltje erbij neer of gaan
akkoord met de Duisenberg regeling om ten slotte tot de ontdekking te komen dat
de Hoge Raad recent in een reguliere procedure terzake de zogeheten eegalease
zaken heeft bepaald dat wel moet worden terugbetaald, met rente en kosten. In de
meeste andere aandelenlease zaken moet de Hoge Raad nog uitspraak doen.
De
verliezers zijn ook de rechtspraak en het vertrouwen in de rechtspraak. Behalve
dat zaken niet binnen een redelijke termijn worden afgedaan, kan de rechtspraak
de tienduizenden lopende en op stapel staande zaken niet aan.
Daarnaast is er
een ander gevaar: naarmate het stuwmeer aan zaken toeneemt komen rechters in de
verleiding de vorderingen dan maar af te wijzen. Immers alleen dan stopt de
tsunami.
In dit verband is het optreden van het Gerechtshof te Amsterdam
opmerkelijk. Terwijl de zeer goed gemotiveerde uitspraken van zowel de
klachtencommissie als de Commissie van Beroep van de DSI consequent worden
genegeerd, blijkt tegelijk dat dezelfde rechters die de Duisenberg regeling
verbindend hebben verklaard, nu ook oordelen over het beroep van degenen die in
de vorm van opt-out beroep hebben aangetekend tegen de Duisenberg regeling. Het
gevolg daarvan raadt u al: nadat het Gerechtshof eerst wel schadevergoeding
toekende, waait er sinds het aantreden van 'Duisenbergrechters' een andere
wind.
Alle aandelenlease zaken worden plotseling afgedaan op basis van de
Duisenberg norm, waarmee het Hof dus de beroepsmogelijkheid in feite om zeep
heeft geholpen. Dat is niet alleen voor gedupeerden schadelijk, maar het is ook
voor de rechtspraak een schandelijke zaak omdat het vertrouwen daarin ernstig
wordt geschaad.
Dan weten banken en verzekeraars ook eerder wat niet mag
.
Genoemde problemen zijn te voorkomen door aanpassing van de wet
die bewerkstelligt dat massazaken veel eerder bij de Hoge Baad komen. Niet na
afloop van jarenlange procedures, maar al in het begin. Een dergelijk voorstel
is al jaren geleden gedaan door een ingestelde commissie Herziening procesrecht.
Na aanvankelijke terughoudendheid heeft de Hoge Raad recent laten weten daarvan
in beginsel voorstander te zijn.
Politieke partijen willen in de woekerpolis
affaire geen herhaling van de processuele ellende met de aandelenlease zaken.
Welnu, laat men voornoemd voorstel zo snel als mogelijk tot wet verheffen en
niet voor zich uitschuiven.
Een vroeg oordeel van de Hoge Raad werkt ook
normstellend naar banken en verzekeraars. Zolang zij profiteren van het
jarenlange rechtsvacuüm en zolang zij merken dat zij wegkomen met hun
onrechtmatig gedrag, zullen ze doorgaan met het op misleidende en verhullende
wijze op de markt brengen van voor de consument onvoordelige of gevaarlijke
financiële producten.
Mr. G.J. Dommerholt, advocaat te Zwolle, is raadsman van aandelenlease
gedupeerden.
Copyright (C) NRC Handelsblad