'Rechters zijn niet blij met deze
wet'
Legiolease- zaak vuurdoop voor nieuwe
wet afhandelen collectieve schades
De afwikkeling van de Legiolease-affaire is
voor velen niet goed genoeg. Dus moest een congrescentrum worden afgehuurd voor
alle gedupeerden die de rechter de vraag voorlegden of de schikking
redelijk.
Door onze redacteur
ELSJE
JORRITSMA
ROTTERDAM,19 MEI. Het is even
wennen.Een rechtszaak die niet in de rechtszaal, maar in een Amsterdams
congrescentrum wordt gehouden. Dat is nodig om ruimte te maken voor de honderden
gedupeerde Legiolease-beleggers.
Nog meer wennen is het aantal gevallen waar
het over gaat. Een ongekende 350.000 zaken vallen onder de schikking tussen
Dexia bank en twee groepen beleggers waar het Amsterdamse hof over moet
beslissen. Dat is een fundamentele afwijking van het uitgangspunt dat de rechter
alleen over individuele gevallen oordeelt en het rechtstreekse gevolg van een
nieuwe wet die sinds vorig jaar van kracht is:de Wet collectieve afwikkeling
massaschades.
De Legiolease-zaak is door zijn omvang in veel opzichten
de vuurdoop voor deze wet, die het rechtssysteem moet aanpassen aan grote,
collectieve zaken.Inzet is de bewering van honderdduizenden Legiolease-beleggers
dat zij onjuist zijn voorgelicht en daarom hun schuld aan Dexia niet hoeven
af te lossen. Die schuld is ontstaan omdat zij in de beurshausse eind jaren
negentig aandelen kochten met geleend geld. Na de koersval in 2001 waren zij
vaak niet alleen hun inzet kwijt, maar bleven ook met restschulden zitten.
Schulden aan Dexla, dat Legiolease van Aegon had gekocht. Toen Dexia de schulden
ging invorderen, kwam er naast een golf van individuele rechtszaken ook
collectief verzet van de beleggers, met als belangrijkste vertegenwoordigers
Leaseverlies (100.000 beleggers) en Eegalease (20.000 beleggers).
Dexla
heeft de zaak vorig jaar met deze twee stichtingen, de Consumentenbond en de
Vereniging van Effectenbezitters, geschikt voor een bedrag van rond de 1 miljard
euro, onder leiding van oud-president van de Nederlandse en Europese Centrale
Bank Wim Duisenberg. Maar daarmee moet de zaak ook af zijn, vindt Dexia, dat
niet jarenlang geconfronteerd wil blijven met individuele rechtszaken en
claims van partijen die de schikking te laag vinden. En daar is de nieuwe Wet
afwikkeling massaschade nu precies voor bedoeld.
Kern van de wet is dat de
rechter in gevallen van massale schade een schikking over de schadevergoeding
tussen de veroorzaker en slachtofferorganisaties van toepassing kan verklaren op
alle slachtoffers. Voordeel voor schadeveroorzakers -en rechterlijke macht
-is dat zij niet in grote aantallen rechtszaken worden betrokken en snel
zekerheid krijgen over hun financiële verplichtingen.
NIEUWS ANALYSE
Verschil met de bekende Amerikaanse class action is
dat daarin de schadeveroorzaker tegen zijn zin kan worden veroordeeld.
De
slachtoffers krijgen door de rechterlijke uitspraak automatisch recht op de
overeengekomen schadevergoeding. Maar ze verliezen de mogelijkheid zelf een
aanvullende vergoeding te vorderen.
Er zijn natuurlijk altijd slachtoffers
die vinden dat de schikking in hun specifieke geval niet goed genoeg is. En daar
ging het deze week over op de zitting. De ontevreden slachtoffers stellen dat de
schikking niet redelijk is,en dat het gerechtshof die niet verbindend mag
verklaren.
Aan de raadsheren nu de schone taak om te bepalen of de
schikking-kwijtschelding van tweederde van de restschuld -'redelijk' is.
Dat
is geen eenvoudige taak, zegt Nick Huls, rechtssocioloog aan de Erasmus
Universiteit Rotterdam. "Vooral omdat Nederlandse rechters zó gewend zijn
individuele gevallen te beoordelen. Zij waren ook niet blij met deze wet, omdat
ze daarmee in feite een politieke rol krijgen." Er zijn vele verschillende
soorten contracten, en de tientallen rechterlijke uitspraken die al gewezen zijn
in Legioleasezaken lopen sterk uiteen. Volgens Huls zijn er ook beleggers
die mogelijk inderdaad recht hebben op een betere schikking, omdat ze niet onder
het effectenrecht maar de regeling voor consumentenkrediet vallen. Die kunnen
zelfs hun inleg terugkrijgen, meent hij.
Zo diep zal de rechter vermoedelijk
niet op de zaak Ingaan. Maar het is niet uitgesloten dat bij massaal verzet van
beleggers, de rechter oordeelt dat het resultaat kennelijk niet redelijk
is.
De twee beleggersclubs die de schikking afsloten vertegenwoordigen ten
slotte 'slechts' 100.000 van de bijna 400.000 beleggers. Het schikkingsresultaat
dat er nu ligt is een gentleman's agreement tussen Duisenberg en de 'nette
advocaten' van de twee grootste clubs.
De ontevreden schadelijders kunnen
natuurlijk altijd hun geluk bulten de schikking om beproeven. Zij hebben het
recht zich daaraan te onttrekken, via een eenvoudig briefje aan de rechter, en
zelf te gaan procederen. Dat is niet zonder risico, omdat Dexia in de schikking
geen aansprakelijkheid heeft erkend en nog steeds harde juridische verweren kan
voeren.
De schuldeiser kan dan met lege handen komen te staan.
Bovendien
bestaat de kans dat ze in hun individuele zaak feitelijk aan de schikking
gehouden worden, omdat lagere rechters die als uitgangspunt zullen nemen. Het
slachtoffer moet dan aantonen slechter af te zijn dan het 'gemiddelde'
slachtoffer. De nasleep van deze zaak is ook daarom van groot belang voor de
toekomst van collectieve acties In Nederland. Want hoe meer rechters geneigd
zullen zijn zich te richten naar een eerder vastgestelde schikking, hoe kleiner
het animo zal zijn van slachtoffers of hun juridisch adviseurs om zich daaraan
te onttrekken.
© Copyright NRC
Handelsblad