Verzekeraars, jullie hebben het
geflikt
Door: Jan-Hein Strop
Gefeliciteerd verzekeraars, de champagne
kan open. Jullie zadelden miljoenen Nederlanders op met woekerpolissen, maar
komen ermee weg zonder de schade te vergoeden.
Verzekeraars van Nederland, jullie krijgen een
groot compliment. Jullie zijn erin geslaagd om zeven miljoen
beleggingsverzekeringen (zie kader) te verkopen, waarmee grote winsten zijn
behaald. En toen bleek dat veel van die beleggingsverzekeringen wanstaltige
woekerpolissen waren met veel te hoge kosten, mochten jullie die winsten gewoon
houden. Bijna niemand is er namelijk in geslaagd jullie aan te pakken, jullie te
dwingen de werkelijk veroorzaakte schade te vergoeden.
Vijf jaar na het ontstaan van de woekerpolisaffaire
– het grootste financiële schandaal dat Nederland ooit kende – kunnen we
constateren dat jullie ermee weg gaan komen. Er was volkswoede, er was politieke
onrust, er was publicitaire druk, maar dat hielp allemaal niets. Jullie troffen
compensatieregelingen, waardoor iedereen jarenlang dacht dat het probleem was
opgelost. Maar die regelingen leveren gedupeerden niets meer op dan een fooi of
minder.
In jullie ogen is dat terecht, want verzekeraars
zijn immers ‘slachtoffer’ van de affaire. De hele toestand was het resultaat van
een ‘teleurstellende beleggingservaring’, zoals jullie spreekstalmeester en
Delta Lloyd-topman Niek Hoek het dit voorjaar noemde.
Natuurlijk, jullie reputatieschade door de
langlopende affaire is enorm, waardoor de verkoop van levensverzekeringen is
ingestort en iedereen nu tegen lage kosten wil banksparen. Vandaar dat het vele
van jullie financieel niet voor de wind gaat. Dat is wellicht de straf voor het
schaamteloos verkopen van rommel, maar daarmee is de schade nog niet vergoed.
Die is door deskundigen geraamd op zo’n 20 miljard euro.
Hoe heeft dit kunnen gebeuren? Waarom hebben jullie
zo weinig te vrezen van miljoenen Nederlanders die hun polis ongezien in de kast
laten liggen? Het eenvoudige antwoord is dat bijna niemand jullie voor de
rechter sleept, hoeveel uitzendingen Tros Radar er ook aan
besteedt.
Koersplandewegkwijt
Er is tot
nu toe maar één collectieve rechtszaak, tegen Aegon, die onlangs ook bij het
gerechtshof succes heeft behaald. Toch zijn er bij de procederende stichting
Koersplandewegkwijt slechts 22.000 polishouders aangesloten, terwijl er
honderdduizenden Koersplannen verkocht zijn. De publiciteit over het gewonnen
hoger beroep leidde slechts tot ongeveer 2.000 extra aanmeldingen, zegt advocaat
van de stichting Erik Lutjens. ‘Dat viel tegen.’
Ook in de zaak van Van der Meulen tegen
staatsverzekeraar ASR wist de klager een veel hogere schadevergoeding af te
dwingen dan de compensatieregeling biedt. Het leidde dit jaar tot een opleving
van de affaire, en allerlei toezeggingen van ASR. Maar dit is een uitzonderlijke
procedure, die alleen zo ver is gekomen, omdat advocaat Adri Kranenburg bereid
was om zonder betaling jarenlang jullie bataljon dure Zuidas-advocaten te
bestrijden.
De zaak is in hoger beroep bij het hof, waar het
waarschijnlijk niet tot een uitspraak komt. Jullie onderhandelen over een
schikking, waarbij de advocaat en de gedupeerde eindelijk betaald krijgen.
Gevolg is dat er geen uitspraak komt van de Hoge Raad, waarop andere gedupeerden
zich kunnen beroepen. Het blijft bij één gunstige uitspraak van de rechtbank
Haarlem.
Dit is geen toeval. Jullie verzekeraars weten dat
het voor particulieren onbetaalbaar is om jarenlang te procederen en dat veel
woekerpolissen hopeloos ingewikkeld zijn. Voor vermogende particulieren, die
zich wel een goede advocaat kunnen veroorloven, gelden andere wetten: daarmee
schikken jullie de zaak achter de schermen, zodat er geen publiciteit of
jurisprudentie komt.
Massaclaims
De enige manier
voor gewone polishouders om jullie aan te pakken, is via een collectieve
rechtszaak. Maar dat initiatief komt niet van de grond, vertelt advocaat Adriaan
de Gier, bekend van de collectieve zaak Fortis Effect. ‘We hebben er naar
gekeken, maar we zijn er niet in geslaagd een financier te vinden. Ze haken af,
niet om juridische redenen, maar omdat ze het woekerpolisdossier te groot
vinden, te complex.’
Jullie weten ook dat polishouders moeilijk te
bewegen zijn tot actie. ‘Veel mensen hebben een brief gekregen van hun
verzekeraar over compensatie, maar dat heeft niet geleid tot grote
maatschappelijke woede’, zegt Anton Weenink van Consument en Geldzaken. ‘Ze
komen niet uit hun luie stoel. De kans op massaclaims is daarom niet zo
groot.’
Daarbij komt dat jullie veel polishouders in de
waan hebben gelaten dat hun schade vergoed zou worden. Er waren immers twee
claimstichtingen (Woekerpolisclaim en Verliespolis), die namens een flinke
achterban collectieve schikkingen bereikten met jullie allemaal. Iedereen, de
politiek voorop, was blij het toverwoord ‘compensatie’ te horen en borg het
dossier opgelucht op.
Kritiek was er aanvankelijk niet, omdat jullie over
de regelingen misleidend hebben gecommuniceerd – alleen specialisten konden de
gevolgen overzien. Resultaat was dat bijna niemand de regelingen begreep (zie
depers.nl/miljardenmisverstand).
Het duurde zo jaren voordat duidelijk werd dat deze
stichtingen een wel heel mager resultaat hebben behaald, dat jullie straffeloos
mogen doorgaan met woekeren. Hardnekkige geruchten gaan dat De Nederlandsche
Bank, die toezicht houdt op jullie, een ruimere compensatieregeling heeft
tegengewerkt, uit angst voor jullie financiële gezondheid.
Jullie grote troef in dit proces was Jan Wolter
Wabeke, de zogenaamde financiële ombudsman. Op aanbeveling van Wabeke, wiens
salaris jullie betaalden, werd drie jaar geleden een schandalige kostennorm
uitgangspunt van de schikkingen. Deze norm liet toe dat jullie nog steeds hele
hoge kosten in rekening blijven brengen, anders dan iedereen dacht.
Later, toen doordrong hoe jullie kostennorm
uitpakte, moest deze inmiddels afgetreden ‘ombudsman’ zich in allerlei bochten
wringen om de norm te verdedigen. In een interview met Tros Radar viel hij
daarbij genadeloos door de mand, toen hij er blijk van gaf zijn ‘eigen’ norm
niet te begrijpen. Maar de ophef kwam te laat, het kwaad was al
geschied.
Wanproduct
Zijn er opties over
om jullie toch nog aan te pakken? Enige alternatief om betaalbaar te procederen
is via een organisatie die no cure no pay kan werken, wat voor advocaten
verboden is. Er is maar één zo’n organisatie die op grote schaal zaken aanneemt,
en dat is Consumentenclaim. Naar aanleiding van de zaak Van der Meulen is dit
juristencollectief begonnen met een aantal proefprocessen tegen ASR. Idee is om
met gunstige uitspraken in de hand individuele procedures te voeren tegen deze
verzekeraar.
Ongeveer 30.000 polishouders hebben zich bij het
initiatief aangesloten, zegt jurist Pieter Lijesen van Consumentenclaim. Maar
die kunnen volgens hem waarschijnlijk niet alle 30.000 een zaak beginnen, omdat
jullie een slim foefje hebben om rechtszaken te voorkomen. Dat trucje heet
‘finale kwijting’ of een ‘verklaring van vrijwaring’ of ‘afstand van rechten’.
Hoewel jarenlang is gewaarschuwd daar niet voor te
tekenen, hebben veel polishouders dat wel gedaan, zegt Lijesen. ‘Deze mensen
kunnen niet meer naar de rechter. Ik denk dat we een groot deel van ons bestand
daarom kunnen wegstrepen.’
Hoe kregen jullie dat voor elkaar? Heel simpel:
door een vrijwaringsverklaring standaard op te nemen in documenten die
polishouders ondertekenen bij uitkering, het ‘premievrij maken’ of het afkopen
van de polis. Vooral dat afkopen gebeurt veel, omdat mensen van hun wanproduct
af willen en het geld verhuizen naar een bankspaarrekening.
Ook hier is ophef in de Tweede Kamer over ontstaan,
want er was met de claimstichtingen destijds afgesproken dat polishouders het
recht behouden te procederen. De meeste van jullie vragen daarom sinds enige
tijd niet meer om een vrijwaringsverklaring, met als uitzondering ASR en Delta
Lloyd.
Op formulieren van ASR staat: ‘De ondergetekende
verklaart dat hij: na de uitkering geen rechten meer kan of zal ontlenen aan
bovengenoemde beleggingsverzekering. Dit geldt niet voor eventuele rechten die
ondergetekende(n) nog aan de beleggingsverzekering kan ontlenen in het kader van
de Compensatieregeling.’
ASR stelt zich op het standpunt dat het zich aan de
afspraken houdt, dat mensen het recht behouden zich te verzetten tegen de hoogte
van de compensatie, voortvloeiend uit de compensatieregeling. Dat is
‘tientjeswerk’, zegt Lijesen van Consumentenclaim. ‘Dan gaat het om de
toepassing van de regeling. Procederen voor schadevergoeding op andere gronden
kan niet meer.’
Dat doen jullie slim hoor. Eerst plechtig beloven
dat iedereen naar de rechter kan stappen en daarna iedereen die de polis opzegt,
het recht ontnemen te procederen. Dan blijven er natuurlijk nog steeds heel wat
mensen over die nog in actie kunnen komen, maar jullie weten dat met iedere
seconde die wegtikt, de kans op claims kleiner wordt.
Verjaring
Waarom? Omdat in de
wet staat dat claims verjaren. Wie denkt dat hij schade heeft geleden (door
onrechtmatige daad), moet binnen vijf jaar in actie komen. Vraag is alleen
wanneer die termijn is begonnen te lopen, dat is juridisch geen uitgemaakte
zaak. Jullie zullen in procedures zeggen: bij het ontstaan van de affaire eind
2006, wat betekent dat de verjaringstermijn dit jaar nog afloopt.
Jullie hebben (nog) geen gelijk, er is voor jullie
slachtoffers nog tijd. Het criterium in de rechtspraak is dat de benadeelde weet
dat er iets aan de hand is met zijn polis, niet dat hij het had kunnen weten.
2006 als start van de termijn is echt te vroeg, oordelen geraadpleegde juristen,
want niet iedereen kijkt televisie of leest kranten. Maar de maatschappelijke
aandacht voor de affaire werd in de jaren erna zo groot, dat het volgens de
juristen niet is vol te houden dat je er als polishouder tot op vandaag niets
vanaf wist. Ergens moet de rechter de grens trekken.
Het is voor polishouders een koud kunstje om de
verjaringstermijn te stuiten – kwestie van een stuitingsbrief sturen. Jullie
weten dat er vanwege desinteresse en onwetendheid weinig animo is om zo’n brief
te sturen. Nog even, en jullie zijn daarom van al het gezeur af.
Dat verdient nogmaals complimenten. Jullie
woekeraars hebben iedereen al die tijd met een kluitje in het riet gestuurd, met
rugdekking van opeenvolgende ministers van Financiën; gezien de omvang, de
schade en de hoeveelheid gedupeerden een prestatie van formaat.
Hulde!