Wolken steeds donkerder boven Dexia

05-02-2004
Klachtencommissie: Dexia moet groot deel schuld beleggers voor rekening nemen

GERBEN VAN DER MAREL

AMSTERDAM - Met de tien uitspraken van de klachtencommissie in effectenleasezaken komt een oplossing van het massadispuut mogelijk een stapje dichterbij. Dexia wordt in het nauw gedreven omdat de zorgplicht jegens beleggers onvoldoende is nageleefd. De restschuld van beleggers wordt voor 80% tot 85% kwijtgescholden.

De bank beseft dat donkere wolken zich samenpakken. Als de uitspraken worden doorgetrokken, kan dat flinke negatieve financiële gevolgen hebben. Sleutelvraag is hoe groot de groep is die in aanmerking kan komen voor kwijtschelding van schulden door Dexia.
Dexia is voorlopig bezig met `een gedetailleerde analyse' van de uitspraken. Hoger beroep wordt overwogen. Daarin is nog van alles mogelijk. Maar ook is niet uitgesloten dat de bank, die beleggers al eerder flink tegemoetkwam, toch geneigd is een extra stap te zetten. Mochten de partijen dit jaar een schikking sluiten, dan slinkt de dreiging van een overbelasting van het rechtssysteem aanzienlijk.
De grote zorg in politiek Den Haag is dat massaschade leidt tot een wirwar van vele rechtszaken. Minister Donner van Justitie diende deze week nog een wet in die de rechter handvaten moet geven om schikkingen dwingend op te leggen aan alle gedupeerden.
Hét voorbeeld van `massaschade' in de financiële wereld is de miljardenschuld van leasebeleggers. Om verstopping van het rechtssysteem te voorkomen stelde minister Zalm van Financiën vorig najaar de Commissie Geschillen Aandelenlease in om te bemiddelen.
Het succes van deze commissie hangt af van de welwillendheid van de aanbieders en degenen die beleggers vertegenwoordigen. Hoewel beleggers zich na gisteren zeker niet rijk moeten rekenen, is het krachtenveld met de nieuwe vonnissen gewijzigd in het nadeel van de grootste aanbieder Dexia.
Voorzitter Marten Oosting van de commissie weegt het vernietigende rapport over de aanbieders van de Autoriteit Financiële Markten (AFM) mee. De belangrijkste conclusie was dat de producten voor velen te risicovol waren. De zorgplicht is vaak geschonden.
Ook neemt Oosting eerdere vonnissen mee in de bemiddelingsgesprekken. Deze pakten veelal niet best uit voor Dexia. Enkele maanden geleden ontkurkte één leasebelegger de champagne. Dexia moest haar schade vergoeden omdat ze niet was gewezen op de bijzondere risico's van aandelenlease.
Het grote wachten was op de reeks uitspraken van de klachtencommissie in `prototypische zaken'. Met enkele maanden vertraging verschenen de uitspraken gisteren (zie www.stichting-dsi.nl).
Oosting: `De nieuwe uitspraken hebben een bijzondere betekenis voor ons. De klachtencommissie bestaat uit professionals uit de branche zelf. De uitspraken hebben een voorspellende werking.'
De vonnissen zullen niet één op één worden toegepast op lopende zaken. `Ze dienen wel als spoorboekje voor de andere zaken', zegt Kees Oosterholt, directeur van het Dutch Securities Institute (DSI).
Ze maken duidelijk waar volgens de klachtencommissie de pijn zit.
Kort gezegd vindt de commissie dat bij de verkoop de zorgplicht jegens beleggers onvoldoende is nageleefd. Maar van misleiding in folders was in de zaken geen sprake.
Dat laatste is een tegenvaller zijn voor de `stichting leaseverlies' die haar zaak namens tienduizenden beleggers baseert op het verwijt misleiding. `Toch zijn we voorzichtig positief, zegt een woordvoerder. `Ons streven is om de restschuld kwijtgescholden te krijgen.'
Het is nog altijd mogelijk dat de klachtencommissie wel misleiding in brochures vindt. `Er zijn tientallen verschillende folders', zegt Oosterholt. Hij denkt dat de uitspraken over zorgplicht een grotere precedentwerking hebben dan die over misleiding.
Uit de uitspraken blijkt verder dat als beleggers kunnen aantonen dat ze zijn misleid bij de telefonische verkoop of de mondelinge toelichting hierop, ze een goede kans
maken hun hele inleg terug te krijgen. De brochures worden dan `overruled', zegt advocaat Jeroen Wendelgelst, die beleggers bijstaat.
Het meest kritisch is de klachtencommissie over de invulling van de zorgplicht door Dexia. De bank had meer informatie moeten inwinnen over de draagkracht van klanten. Dexia had bovendien nadrukkelijk voor het risico van een restschuld moeten waarschuwen of 'voorzieningen' moeten treffen. Dat had gekund via een koersverzekering of het afdekken met putopties.
De klachtencommissie vindt dat Dexia de restschuld voor het overgrote deel moet kwijtschelden omdat niet is nagegaan of er een 'wanverhouding bestaat tussen de financiële verplichtingen van de belegger en zijn inkomens- en vermogenspositie'. Wel moeten beleggers 15% à 20% van het totale aankoopbedrag van de aandelen voldoen. Dat zou het afdekken ongeveer gekost hebben.
Volgens advocaten is het vooral goed nieuws voor mensen met een zwakke financiële positie. `Het was onzorgvuldig dat de instelling geen onderzoek deed naar de bestedingsruimte. Maar als de rijkeren waren onderworpen aan een 'know your customer"-onderzoek, was het contract toch gesloten', zegt advocaat Maxime Laumen.
Niet iedereen is het eens met het standpunt dat beleggers de kosten van het afdekken van risico's zouden moeten dragen. Voormalig bankier Guido Kruithof wijst erop dat beleggers dan heel veel rendement hadden moeten boeken om de kosten van het afdekken en de rentebetalingen eruit te halen. Hij zegt dat beleggers bij een gemiddelde koersstijging van 30% pas uit de kosten zouden zijn. `Ik denk dat veel beleggers het dan niet hadden gekocht. Dit toont aan dat het product gewoon niet deugde.'

Copyright © 2003 Het Financieele Dagblad