De kosten van beleggingsproducten lijken welhaast een vergeten aspect. Consumenten willen zich er liever niet in verdiepen, aanbieders praten er het liefst omheen. De nieuwe Financiële Bijsluiter, per 1 oktober van kracht, moet uitkomst bieden. Of het genoeg is?

PAS BIJ LAGE OPBRENGST VALT KWARTJE

Beleggingskosten grote puzzel

door MANNO VAN DEN BERG

AMSTERDAM - De kosten moeten in de nieuwe Financiële Bijsluiter eenduidiger vermeld worden. De AFM bezweert dat aanbieders "echt alle kosten" erin moeten verwerken. De uitslag afgelopen week van de Transparatie Barometer waarmee consultancy- en it-bureau Capgemini beleggingsfondsen naast de meetlat legt, geeft echter reden tot zorg. "Het valt te betwijfelen of zo'n total expense ratio wel het totale plaatje geeft", stelt onderzoeker Patrick Neuwirth.
        Praat met financiële aanbieders over kosten en de opbrengst is een van de eerste verdedigingslinies waar ze zich achter verschuilen. Het gaat uiteindelijk om die opbrengst. "Je vraagt bij een spaarrekening toch ook niet hoe hoog de kosten zijn", sneerde ooit eens een verzekeraar. Bij een spaarrekening staat de opbrengst echter min of meer vast, bij beleggingsproducten niet. Het enige dat vaststaat zijn de kosten én die hebben een regelrechte invloed op de opbrengst. Ergo, kosten zijn belangrijk.
       Niet zelden zelfs doorslaggevend, zoals bij aandelenlease waarbij de hoge rentekosten in het product vaak hoger lagen dan het rendement op de geleaste aandelen. Een geheim onderzoek van de Autoriteit Financiële Markten (AFM) naar beleggingsverzekeringen zou voor dit beleggingsproduct tot een soortgelijke conclusie komen.

Kosten in bijsluiter
        De nieuwe bijsluiter is misschien wel eenvoudig, maar wellicht niet volledig. Het onderzoek van Capgemini naar de transparantie van beleggingsfondsen toont aan dat aanbieders lang niet alle kosten opgeven. Dit terwijl ze dat ook al wel voor de oude bijsluiter moesten doen. Tal van schemergebieden blijft bovendien buiten beeld.
       Het eerste wat Capgemini merkte was dat de (verplichte) Financiële Bijsluiter in enkele gevallen niet eens beschikbaar was op aanvraag. Veel vaker gaven aanbieders bepaalde kosten of aanverwante zaken simpelweg niet op in bijsluiter, jaarverslag of prospectus. Een kostenpost die volgens Neuwirth veelal in nevelen blijft gehuld zijn transactiekosten: voor de aan- en verkopen in de portefeuille van een fonds. Deze komen ten laste van het fonds en zijn hoger al naar gelang de fondsbeheerder actiever handelt. "Die transactiekosten zie je niet terug in de total expense ratio die de AFM-commissie Winter voorschrijft. Die 'totale kosten' geven dus niet het totale plaatje, maar zijn slechts een indicator."
       Direct gelieerd aan de transactiekosten zijn speciale deals die een fondsbeheerder kan sluiten met brokers die de aanen verkooptransacties uitvoeren. Zo kunnen ze in ruil voor veel klandizie een korting geven op de transactiekosten middels een retourprovisie (hard commission). Een andere mogelijkheid is dat hij korting krijgt op analistenrapporten (soft commission). "De meeste fondsaanbieders vertellen hier niets over", stelt Neuwirth. En als ze er al iets over vertellen blijkt dat slechts 19% het voordeel van soft commission naar het fonds doorsluist, een luttele 6% doet dat met de retourprovisie. Deze kortingen op de kosten komen dus waarschijnlijk niet ten goede aan de beleggers in het fonds.

Driekwart van de fondsen gaf geen duidelijkheid, noch in jaarverslag, noch in bijsluiter, over de distributiekosten. Worden die ten laste van het fonds gelegd of betaalt de fondsaanbieder deze uit eigen zak? Ook zouden beleggers volgens Neuwirth meer gespitst moeten zijn op de oprichtingskosten. "Deze kosten worden in de eerste drie jaar voor de volle mep afgeschreven. Bij een klein fonds 1,5 tot 2 ton, voor grote fondsen kan het oplopen tot een miljoen euro." Goed te weten als u in een jong fonds stapt.

Vergelijking
        Capgemini heeft naar transparantie gekeken, niet naar de hoogte van de kosten zelf. Neuwirth: "We kijken niet of fondsbeheerders hun zakken vullen of niet. Want op welke kosten leg je de focus? Hard and soft commissions krijg je niet boven tafel, en ook transactiekosten zijn weinig inzichtelijk. Het is dan erg lastig om een fonds de goedkoopste te noemen."
       Zelfs de consument die goed beslagen ten ijs wil komen, zal ondanks doorvragen mogelijk niet alle kosten boven water kunnen krijgen. Capgemini dringt in dat licht aan op een goede specificatie van de kosten. Neuwirth: "Dan kun je checken of alles wel in de totale kosten zit verwerkt." Consumenten zouden ondertussen moeten bedenken of ze wel in zee moeten gaan met een aanbieder die niet alle kosten lijkt te verstrekken.